AKSARAYLI PİRİ MEHMET PAŞA

Piri Mehmet Paşa, Aksaray ili doğumlu, Yavuz Sultan Selim saltanatının son yıllarında ve Kanuni Sultan Süleyman saltanatının ilk yıllarında 25 Ocak 1518-27 Haziran 1523 tarihleri arasında beş yıl beş ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 

Aksaray İli´nde Zinciriye Medresesi müderrişlerinden meşhur Cemaleddin Aksarayî torunlarından olup babası ülemâdan Mehmed Çelâleddin b. Ahmed Çelebi´dir. Ana tarafından soyu Larende (Karaman)´de medfun Mevlâna Hamazatüddin´dir. Amasya´da, yetişmiş, medrese tahsili görmüş, kadılık etmiş ve daha sonra devlet hizmetine girip II. Beyazıt zamanında Anadolu defterdari olmuştur. 

Pirî Mehmed Çelebi, başdefterdarlıkla Çaldıran seferine iştirak etti. Bir harp meclisinde beklenmeden hemen hücuma geçilmesi hususundaki söylemiş olduğu sözler ile Sultan Selim´in takdirini kazandı. Şah İsmail´e karşı zafer sonrasında ikinci vezir Dukakinzade Ahmet Paşa ile birlikte Tebriz´in zapt edip muhafazasıyla görevlendirildi. Bu seferden dönüşünde Nahçıvan´a gelindiği zaman ekim 1514´te azlolunan Mustafa Paşa´nın üçüncü vezir yapıldı. Amasya´da Mart 1515 yeniçeri isyanı sonunda vezaretten alındıysa da üç gün sonra tekrar vezarete iade edildi. 

Hersekli Ahmed Paşa´nın son defa vezir-i âzamlıktan azlinden sonra, Mısır seferine karşı geldiği için, Pirî Mehmed Paşa da azil ve emekli edildi. 

Yavuz Sultan Selim´in Osmanlı ordusu ile 1516 (hicri 922´de) Mısır seferine hareketi üzerine İstanbul muhafızı ve sedaret kaymakamı tayin olundu. 

Mısır´ın fethedilmesinden sonra Mısır´da bulunan Osmanlı ordusuna İstanbul´dan iaşe, tedarik ve mühimmat getirmesi ve Mısır´dan geri dönüşte elde edilen ganimetin İstanbul´a taşınması için Yavuz Sultan Selim İstanbul´dan bir donanma filosu istemişti. İstanbul muhafızı olan Piri Mehmed Paşa İskenderiye´ye sevk edilecek donanmayı büyük bir titizlikle donattı. Galata ve Gelibolu´da hazırlanan altı yüz parçadan ziyade ve padişahın istediği sayıdan fazla olan bu donanmadaki gemiler altısı top ve beşini de at gemisi olarak tanzim edilmişti. Ama 1517 başındaki çok şiddetli kış dolayısıyla bu donanma ancak 26 Mart 1517´de İstanbul´dan ayrıldı. İskenderiye´ye gelen gemilere hazineler ve ganimet yüklendi ve bu filo 15 Temmuz 1517´de İstanbul´a geldi. Piri Mehmed Paşa´nın bütün bu çalışma ve gayretleri, Yavuz Sultan Selim gözünde, onu veziriazamlığa hazırlamaktaydı. 

Mısır Seferi dönüşünde ani bir kararla Yavuz Sultan Selim sadrazam olan Yunus Paşa´yı 13 Eylül 1517´da idam ettirdi. Yerine hemen sadrazam tayin edilmedi ve İstanbul´da bulunan Piri Mehmet Paşa acele Suriye´ye çağrıldı. Piri Mehmed Paşa 24 Ocak 1518´de Şam´daki ordugaha ulaşıp bir gün sonra da vezir-i azam görevine getirildi. 
Sadrazamlıktan emekli edildikten sonra Silivri´deki çiftliğine çekilen Piri Mehmet Paşa´nın saraya pek sık gidip geldiği, hatta Kanunî Sultan Süleyman ile arasının oldukça iyi olduğu rivayet edilir. Buradan hareketle, Pargalı Damat İbrahim Paşa´nın sadrazamlığının geri alınacağından korktuğu ve 1532´de Mehmet Paşa´nın oğlu Mehmet Efendi ile anlaşarak babasını zehirlettiği rivayet edilir. Silivri´de yaptırmış olduğu cami yanında bulunan türbeye gömülmüştür.